Welnu, dat Hoppie, Rutger of ondergetekende nooit hebben willen deugen mag algemeen bekend worden verondersteld, maar er wordt gefluisterd dat ook wereldlijke hoogwaardigheidsbekleders als de grote Kempff eenmaal thuisgekomen de deur op slot doen, de gordijnen sluiten en de luiken barricaderen om dan in het geniep Unix en zelfs X Windows op hun PC te starten. Erger nog, dit heidendom schijnt een echte renaissance tegemoet te gaan: onlangs is de eerste Unixserver voor en door studenten op de KUB van start gegegaan onder de bezielende leiding van Kees Leune en aangezien deze server op het Infolab staat, achter een groot bord "Microsoft-vrije zone", moet gevreesd worden dat hier de jeugd verloedert en wordt opgevoed in politiek volledig oncorrecte handelingen, zoals het met de eigen vingers intypen van commando's en - O gruwel! - het aandachtig R van TFM.

Niet zeuren: Linux is gewoon Unix

Het merkwaardige is nu dat de laatste paar jaar steeds vaker de kreet 'Linux' opduikt wanneer over Unix wordt gesproken, voor velen is 'Linux' tegenwoordig zelfs de eerste kennismaking met Unix. Dat heeft twee hele goede redenen: ten eerste is Linux geschreven voor de alomtegenwoordige, dood-ordinaire PC kloon, ten tweede is een typische Linux distributie zeer compleet met software voor alle denkbare activiteiten en ten derde is het (doorgaans) gratis. Bij elkaar opgeteld heb je dus een compleet werkstation met de mogelijkheden en de prestaties van een Sun voor de prijs van een goedkope PC.

Op dit ogenblik begint de zwijgende meerderheid die sinds jaar en dag onder het In Hoc Signo vinces van Microsoft door het digitale leven klik-klak-klungelt, zich waarschijnlijk ongerust af te vragen of de Linux-guerilla de desktop wil overnemen en er dus binnenkort alweer een nieuwe wordprocessor en spreadsheet aangeleerd moeten worden. Wat mij betreft hoeft zij geen angst te hebben. In het gigantische marktsegment van het middelmatig gepruts is en blijft Microsoft oppermachtig en het is niet erg waarschijnlijk dat de beheerders van de PC-netwerken op de KUB daar op korte termijn verandering in zullen durven te brengen. Dat is voor het voornoemde middelmatige gepruts ook helemaal niet nodig, want als men graag zijn briefjes aan de melkboer met tekstverwerkers van zestig megabyte schrijft, kan men dat net zo goed onder MS-Windows als onder Unix doen, ook al is de Linux Wordperfect nauwelijks van zijn MS-Windows broertje te onderscheiden (en heeft hij minstens evenveel ruimte nodig).

Unix versus Microsoft

Het hele scala van WYSIWYG tekstverwerkers, spreadsheets en ander grafisch spul is voor Unix en Linux immers net zo goed te koop als voor MS-Windows, met het verschil natuurlijk dat er minder Linux gebruikers zijn en het even gauw jatten van zo'n pakket dienovereenkomstig moeilijker is. Daar staat tegenover dat de gratis software die bij Linux wordt geleverd, of die je op allerlei sites over de hele wereld kunt oppikken in veel opzichten kwalitatief beter is dan de overeenkomstige pakketten voor MS-Windows.

Of misschien is 'beter' niet altijd het goede woord. De Unix-filosofie is nu eenmaal een hele andere dan die van Microsoft en je komt al gauw in de verleiding appels met peren te vergelijken. Microsoft en de andere softwareleveranciers van pakketten voor PC's hebben zich altijd gericht op het vervaardigen van grote, monolithische systemen. Een tekstverwerker verwerkt niet alleen teksten, maar voorziet ook in het printen van de documenten, het invoegen van plaatjes, het vervaardigen van grafieken en god-weet-wat voor toeters en bellen nog meer. Het voordeel hiervan is dat de gebruiker voor alle handelingen te maken heeft met een en dezelfde interface en dat de verschillende componenten binnen het pakket redelijk op elkaar zijn afgestemd. Aan de andere kant: wie bijvoorbeeld van Wordperfect moet overstappen op Word for Windows krijgt niet alleen een andere tekstverwerker voor zijn/haar kiezen, maar ook een andere omgeving voor het vormgeven van formules, tabellen, grafieken en dat soort tuig.

Unix daarentegen moet je je voorstellen als een bijzonder rijk gesorteerde gereedschapskist waar alle werktuigen gespecialiseerd zijn in een bepaalde taak of handeling, maar waarbij de gebruiker met meer of minder moeite deze werktuigen zelf voor elke taak tot een coherent geheel moet samenvoegen. Hieruit zou je de gevolgtrekking kunnen maken dat de beginnende gebruiker meer moeite zal hebben om onder Unix iets nuttigs te doen, maar dat wanneer eenmaal ervaring met al die componenten is opgedaan, Unix veel en veel flexibeler en krachtiger blijkt te zijn dan MS-DOS of Win95. En die gevolgtrekking is juist.

Natuurlijk moet je zo'n uitspraak wel meteen weer relativeren. Er zijn zoals gezegd genoeg programma's voor Linux te koop om een 'desktop' te maken die zelfs voor de expert nauwelijks van die van MS-Windows te onderscheiden is, met al het geneuzel van drop en drag en klik-klak-klungelen dat onvermijdelijk bij zo'n desktop schijnt te horen. Aan de andere kant zijn er voor MS-DOS weer enkele toolboxen ontwikkeld waarmee je in ieder geval een klein deel van de flexibiliteit van Unix op een Dos-box kunt imiteren.

Nu we het toch over desktops hebben: de grafische omgeving van Unix is eveneens enkele orden van grootte krachtiger dan die van Microsoft. Al was het alleen maar omdat van elk X Window programma de in- en output volledig zijn gescheiden van het programma zelf. Wat heb je daar nou aan, zul je zeggen. Nou, dat het op dat ogenblik geen hout meer uitmaakt waar zo'n programma precies draait. Als ik op mijn eigen computer niet genoeg rekenkracht vrij heb om bijvoorbeeld Netscape of Wordperfect te draaien, dan start ik het gewoon op een van de andere computers en laat alleen de in- en output via mijn eigen computer lopen: in feite hoef ik geen enkel programma meer op mijn eigen fysieke computer te hebben, behalve dan het X Window systeem.

Kopen of jatten?

In principe is Linux gratis. Een typische distributie kun je downloaden, ftp-en of van iemand copieeren en dan heb je alles wat nodig is om Linux op een PC te installeren, compleet met grafische interface (X Windows), TCP/IP (zeg maar Internet), TeX en LaTeX (zoiets als een tekstverwerker, maar dan anders), Ghostscript (om postscript op alle denkbare printers af te drukken), editors, spreadsheets, spelletjes (tot en met DOOM) en het hele scala aan Unix tools. Alles bijelkaar meestal enkele honderden megabytes, reden waarom Linux doorgaans voor een paar tientjes op CD wordt aangeboden. Het installeren is doorgaans niet moeilijker dan de installatie van MS-Windows, maar als je geen ervaring met Unix hebt moet je na de installatie wel rekenen op een vallen-en-opstaan periode van enkele dagen of weken, want DIR is opeens 'ls'; de spatie tussen 'cd' en de twee puntjes is verplicht en die stomme Unix heeft verdomme de slashes tussen de directory-namen verkeerd om staan (over het feit dat Unix deze 'forward slashes' al tien jaar gebruikte voordat MS-DOS plotseling de 'backslash' introduceerde zullen we het maar niet hebben...). Gelukkig zijn er vele Linuxgebruikers die het zich tot een eer rekenen om beginnelingen de helpende hand te bieden en de ondersteuning via Internet is vele malen beter en effectiever dan de helpdesk van zoetgevooisde seksdiertjes van Bill Gates.

Er worden echter ook Linux distributies verkocht met een meerwaarde aan niet-gratis software en ondersteuning. Om te beginnen zijn dat de bedrijven die OSF Motif meeleveren op hun CD's. Motif is geen freeware dus nu moet je toch een paar honderd gulden uit je broekzak peuteren. Hetzelfde geldt voor de Caldera distributies. Caldera is opgericht door een voormalige topman van Novell en (dus) levert Caldera een Linux versie van Wordperfect. Ik heb hem eens bekeken en hij is practisch identiek aan WP for Windows. Als pikant detail kan ik daarbij vermelden dat de Wordperfect die ik hier heb, oorspronkelijk voor SCO Unix was uitgebracht, maar Linux kan nu eenmaal ook SCO binaries aan, vandaar. Maar ja, drie jaar geleden heb ik alle WYSIWYG wordprocessors het raam uit gestampt ten faveure van LaTeX, omdat je met LaTeX nu eenmaal betere documenten kunt schrijven; zo eenvoudig ligt dat.

Interessanter aan de Caldera distributies is dat ze ook de spullen aan boord hebben om in een Netware omgeving mee te kunnen draaien. Nu heb ik thuis geen Novell netwerk en ook hier op de KUB heb ik er eigenlijk geen behoefte aan om een en ander uit te proberen, want ik doe toch niets meer met de MS-DOS omgevingen maar het schijnt vlekkeloos te gaan.

Van een heel ander gehalte is de RedHat distributie. Hier kun je Applixware bij kopen, de Unix equivalent van MS-Office of Lotus Suite of hoe die obligate Wordprocessor-Spreadsheet-Database combinaties allemaal ook mogen heten. Ik heb hem thuis liggen en heb hem ook al een paar keer uitgeprobeerd, maar zoals gezegd: als je eenmaal LaTeX hebt leren kennen wil je nooit meer terug. Overigens, als je geen zin hebt om Applixware te kopen, dan moet je de 'Staroffice' ontwikkelingen in Duitsland in de gaten houden, waar een soortgelijke combinatie waarschijnlijk gratis zal worden verstrekt aan studenten en dat soort lieden en instellingen. En Staroffice (b)lijkt helemaal een onbeschofte kopie van Microsoft's Word for Windows en Excel te zijn.

Om kort te gaan, dames en heren: Eu Angelion! de PC gebruiker met wat meer ervaring is niet meer verplicht om de rest van zijn of haar leven de lijfeigene van Bill Gates te zijn. Een nieuwe ochtend gloort, een nieuwe dageraad breekt aan. Verbreek Uw ketenen en werp het juk van Microsoft af!