Behalve onze officiële Letteren-expert op dit gebied, die dan ook aan bovengenoemd project heeft deelgenomen, en waarvan U het resultaat op het net kunt bewonderen, heeft de FdL echter ook nog een paar enfants terribles, die al onderwijs via computer en GIW verzorgden lang voordat het project Integratie Geïntegreerde Werkplek zelfs maar bedacht was. Jammer genoeg is het bijna een natuurwet dat enfants terribles en de door God boven ons geplaatste overheden doorgaans moeizaam communiceren en het gebrek aan belangstelling was af en toe zo nadrukkelijk voelbaar dat het bijna op actieve tegenwerking begon te lijken. Zo was er drie jaar geleden al door een enthousiaste letterenstudent in het kader van zijn stage een volledige WWW-studiegids voor de faculteit der Letteren gemaakt, maar liever dan met gepaste trots met de eerste elektronische studiegids van Nederland voor de dag te komen heeft de faculteit de uiteindelijke publicatie op het Web zelf bijna twee jaar tegengehouden en daarna was de informatie die erin stond natuurlijk alweer verouderd.

Uiteraard was Uw dienaar er ook als de kippen bij om zijn didactische tanden te beproeven op de mogelijkheden van het Internet als medium voor onderwijs. In die tijd was er echter geen sprake van dat een docent zomaar ergens schrijfrechten op een WWW-server zou kunnen krijgen - stel je voor! Hij zou pies of poep of nog erger dingen kunnen zeggen en wat zou er dan wel van de goede naam van onze faculteit terecht komen. Uiteraard had ik geen zin om op een verklaring van goed gedrag te wachten (zou die waarschijnlijk ook niet hebben gekregen), dus installeerde ik Linux op mijn PC'tje, spijkerde er de gratis Apache http server bovenop en ging mijn eigen gang.

De meeste voordelen van het lesgeven via Internet zijn in de vorige Kubit al door Fred Vlotman aangegeven en ik sluit me er van harte bij aan. Uiteraard heb ik ook meteen na het lezen van zijn verhaal zijn onderwijspagina's bezocht en vastgesteld dat er ook voor mij nog heel wat te jatten was. Op mijn beurt wil ik dan een van mijn eigen onderwijspagina's aan de kritische blikken van anderen blootstellen met de gulle uitnodiging om achterover te drukken wat er maar achterover te drukken valt en vooral ook opbouwende suggesties te leveren. Daar komt-ie.

De pagina's die hierbij aan de blikken van de buitenwereld worden prijsgegeven zijn gericht op onze eerstejaars en moeten hen in het tweede semester begeleiden bij de kennismaking met computers. Die kennismaking houdt nadrukkelijk geen voor de hand liggende vaardigheden in zoals het omgaan met tekstverwerkers: dat doen ze maar in hun eigen tijd. Van veel groter belang is m.i. de vaardigheid op de volgende twee gebieden: communicatie en experimenteren.

Het experiment: onmisbaar.

Om met het experimenteren te beginnen: de eerstejaars moeten beseffen dat ze met de computer een bijzonder krachtig apparaat in handen hebben, dat met een relatief geringe investering aan begrip en oefening in staat is om juist het leven van de (aankomende) taalwetenschapper dramatisch gemakkelijker te maken. Stomme dingen als het tellen van allerlei dingen in teksten (bijvoorbeeld de ratio klinkers/medeklinkers), die twintig jaar geleden nog grotendeels met de hand moesten gebeuren, zijn nu met letterlijk een handomdraai uit te voeren - als je daar tenminste de juiste tools voor hebt. Om die reden worden onze eerstejaars meteen blootgesteld aan een fikse dosis Unix (op die stomme Microsoftcomputers van ons vermomd als MKS) met grep en awk in de hoofdrol. Daar bovenop komt dan nog wat elementair Pascal, hoewel de rol van die taal in het onderwijs drastisch aan het teruglopen is. Een en ander wordt door de maanden heen gelardeerd met vele praktijkvoorbeelden uit de linguistiek.

In dit verband moet het me van het hart dat de beslissing om Microsoft op de practicum PC's te installeren een historische blunder van onze Universiteit is geweest. De Microsoft operating systemen zijn prima voor de zakelijke en kantooromgeving: voor wetenschappelijk gebruik zijn ze (juist daarom?) ten ene male ongeschikt. En als het puntje bij het paaltje komt zitten we hier op een wetenschappelijke instelling en niet op een bijkantoor van Shell (hoewel ik er soms aan twijfel).

Communicatie en de computer

In het eerste semester, dat aan de hier behandelde cursus voorafgaat, worden al verschillende uren besteed aan het verwerven van de vaardigheden die men moet bezitten om vrijelijk te kunnen surfen. Met name drie aspecten worden benadrukt: email, usenet en WWW, waarbij de studenten verplicht iets moeten posten op kub.flw.misc, mij een emailtje moeten sturen en een soort quiz moeten oplossen met behulp van de zoekfaciliteiten van het WWW (hiermee is de merkwaardige piek op kub.flw.misc van postings als "dit moest van meneer Paijmans" meteen verklaard). In het tweede semester wordt dit uitgebreid met ftp en wat daar omheenhangt aan compressieprogramma's. Dat heeft een goede reden: met deze vaardigheden moeten ze zelfstandig interessante teksten kunnen vinden en analyseren.

Meteen ergens in het begin van de WWW-pagina staat dan ook al een link naar een universiteit in Engeland met taalkundige corpora en bijbehorende software: niet alleen omdat wat van ver komt zo lekker is, maar om te, eh, onderstrepen dat de wereld groter is dan Tilburg alleen. Jammer genoeg dat ze wegens het gebrek aan Unix ondersteuning hier op de KUB geen gebruik kunnen maken van al die prachtige software die daar vrij verkrijgbaar is.

De WWW-ondersteuning van de cursus

De begeleidende WWW-pagina's zijn echter iets meer dan alleen maar begeleidend. Weliswaar wordt het belangrijkste deel van de stof nog steeds als syllabus op papier uitgereikt, maar men moet er vanaf de eerste week rekening mee houden dat een steeds groter deel van de leerstof alleen maar op de WWW-site te vinden is. Om die reden wordt de hele directory-boom regelmatig gecomprimeerd en apart opgeslagen en wordt men aangespoord het geheel 'down te laden' en indien mogelijk op de computer thuis te installeren, zodat men de stof onder het genot van een pilsje ten alle tijde nog eens kan doornemen. Ook al kan nu, in 1997, nog niet formeel van de student geëeist worden dat hij of zij een eigen PC heeft, ik vind het wel iets dat met kracht aan ze moet worden opgedrongen - zelfs aan de tere, artistieke dichterszieltjes die ons eerste jaar bevolken. Dan maar geen dure geluidsinstallatie.

Een bijna onvermijdelijk gevolg van het gemak waarmee veranderingen en aantekeningen op zo'n WWW-pagina kunnen worden aangebracht is wel dat gedurende het semester de pagina's een soort continentale drift beginnen te vertonen. Wat U op dit ogenblik op de genoemde link zult vinden is het eindresultaat van een college; de momentopname van het ogenblik waarop het semester voorbij is. Over enkele weken zal op dezelfde link weer een fris en coherent, eh, geraamte verschijnen dat dan door de weken heen bekleed gaat worden met het vlees en bloed van de dagelijkse practijk. Dit komt de samenhang niet altijd ten goede, maar verhoogt hopelijk de betrokkenheid van de student bij de WWW-site en dus bij de cursus.

Zoals gezegd zijn er meer enfants terribles op onze faculteit die op eigen houtje de WWW-ondersteuning van het onderwijs ter hand hebben genomen, wellicht beter dan ik dat heb gedaan. Zie bijvoorbeeld de door J. Zavrel geschreven pagina's voor Taal en tekst technologie. Jakub heeft een ordelijker geest dan ik en de door hem verzorgde pagina's zijn veel strakker en statischer. Dit heeft het ontegenzeggelijke voordeel dat de pagina beter geschikt is als lesmateriaal en hij heeft er ook een groot aantal links naar andere instituten in aangebracht. Daarom is zijn pagina een goed voorbeeld van de ondersteuning van meer gevorderde studenten. Ik denk echter dat eerstejaars studenten, zeker die van onze studierichting, meer gebaat zijn bij een wat lossere aanpak.

Waarvan acte.